Beskid Niski

Beskid Niski to obszar niegdyś licznie zamieszkiwany przez przedstawicieli kultury łemkowskiej. Większość z nich została wysiedlona po II wojnie światowej. Pozostały po nich liczne drewniane cerkwie i chyże (łemkowskie domy), kamienne krzyże przydrożne i murszejące kapliczki.

Warto odwiedzić Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowie. A jeśli będziesz w Beskidzie Niskim w lipcu, to koniecznie przyjedź na Łemkowską Watrę w Zdyni. To wielkie święto, na które zjeżdża się co roku tysiące Łemków z całego świata.

Cerkiew św. Paraskewy w Uściu Gorlickim

Beskid Niski jest również olbrzymim cmentarzem. Na jego obszarze miała miejsce jedna z najkrwawszych bitew podczas I wojny światowej. W 1915 roku ziemie te stały się milczącym świadkiem operacji gorlickiej, podczas której starły się armie austriackie z rosyjskimi.

Teraz doczesne szczątki dawnych wrogów spoczywają w pokoju obok siebie na licznych cmentarzach żołnierskich z czasów I wojny światowej. Kilkadziesiąt cmentarzy jest rozrzuconych po całym Beskidzie Niskim. Są ukryte przed wścibskimi oczyma wśród lasów i gór, z reguły z dala od ludzkich zabudowań.

Cmentarze te były projektowane przez wybitnych architektów tamtych czasów – m.in. przez słowaka Dušana Jurkoviča. Za najpiękniejsze cmentarze uznawane są te z Przełęczy Małastowskiej, Rotundy i Beskidku.

Cmentarz nr. 58 z czasów I wojny światowej

Jak już wspominałem, szczyty Beskidu Niskiego są w większości zarośnięte lasem i pozbawione widoków. Paradoksalnie, oczy nacieszymy raczej podczas wędrówek dolinami i zboczami gór.

Dzieje się tak z prostego powodu: tutejsze doliny są szerokie i nieporośnięte drzewami, wobec czego rozciągają się z nich całkiem ładne widoki.

Doliny Beskidu Niskiego to jednak nie tylko widoki. Wiele z nich było w okresie międzywojennym tętniącymi życiem osiedlami ludzkimi. Wojna i powojenne wysiedlenia dosłownie zmiotły z powierzchni map liczne wsie i miejscowości.

Wędrówka po wielu opuszczonych dolinach obfituje w ślady historii: stare krzyże, resztki zabudowań. Na wyróżnienie zasługuje Dolina Bielicznej, w której wciąż stoi stara, drewniana cerkiew.

Do najładniejszych dolin należą doliny opuszczonych wsi: Bieliczna, Regetów, Radocyna, Jasiel i Ciechania.

Szczyt Korony Gór Polski

Lackowa

Lackowa – szczyt w Beskidzie Niskim

Lackowa, zwana również żartobliwie “Górą Policyjną”, to najwyższy szczyt Beskidu Niskiego. Dzięki wysokości 997 m n.p.m. Lackowa reprezentuje Beskid Niski w Koronie Gór Polski.

Lackowa jest całkowicie zarośnięta lasem. Jej wierzchołek oferuje co najwyżej naprawdę ograniczone prześwity ku leżącej w dole dolinie.

Czy to oznacza, że Lackowa jest nieciekawym szczytem?

Nie do końca. Po prostu jej atrakcjami nie są widoki. Na wyróżnienie zasługuje za to jej słynne zachodnie zbocze nie bez powodu zwane również “ścianą płaczu“. To najbardziej stromy odcinek znakowanego szlaku w całych Beskidach!

Warto również wspomnieć, że najbardziej ciekawą częścią trasy na Lackową jest wędrówka jedną z dolin na nią prowadzących. Skąpane w złocie łąki i pola otaczające odizolowane od świata wsie, wszechobecne ślady kultury łemkowskiej i konfederacji barskiej – to wszystko czeka na piechura wybierającego się na Lackową.

Wsi spokojna, wsi wesoła – Ropki

Nie wolno również zapominać o wędrówce doliną Bielicznej – niegdyś tętniącej życiem, dziś opuszczonej… przynajmniej przez ludzi. Wieś zamieszkiwali Łemkowie, którzy zostali wysiedleni po II wojnie światowej.

Więcej na temat doliny Bielicznej i samej Lackowej znajdziesz tu: Lackowa.

We wpisie zamieściłem też:

• liczne zdjęcia Lackowej i okolicy
• opis różnych szlaków na Lackową
• ciekawostki turystyczne

Inne ciekawe szlaki

Magura Małastowska z Uścia Gorlickiego

Dość długa, ale łagodna trasa na Magurę Małastowską. Obfituje w swojskie widoki na okoliczne doliny i niewielkie szczyty.

Wierzchołek Magury Małastowskiej jest całkowicie zalesiony, jednak nie brak tej trasie atrakcji. Jedną z nich są liczne zabytki w Uściu Gorlickim:

• cerkiew św. Paraskewy (1786 r.) z niewielkim cmentarzem i kaplicą cmentarną z 1876 roku
• cmentarz wojenny nr 57 z czasów I wojny światowej
• drewniana karczma łemkowska z początku XX w.
• pomnik poświęcony łemkowskim ofiarom okupacji hitlerowskiej

Żółte znaki szlaku na Magurę Małastowską poprowadzą nas obok kilku urokliwych kapliczek oraz zabytkowego kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Stanisława.

Beskidzkie widoki

Najciekawszymi zabytkami są jednak niewątpliwie dwa kolejne cmentarze z czasów I wojny światowej znajdujące się pod szczytem Magury Małastowskiej. Jeszcze jeden cmentarz znajduje się niedaleko Przełęczy Małastowskiej. Znajduje się on około 100 metrów od szosy przy niebieskim szlaku prowadzącym do Banicy.

Cmentarz na Magurze Małastowskiej

Uwaga: ścieżka jest momentami słabo oznakowana.

Ciekawostką jest też schronisko PTTK na Magurze Małastowskiej. Jego główną atrakcją jest nietypowy sposób na składanie zamówień. W tym celu należy stanąć nad szybem windy i zawołać przywitanie i zamówienie. Ciekawe doświadczenie 🙂

Szlakiem Wincentego Pola

Wincenty Pol to wybitny dziewiętnastowieczny pionier turystyki górskiej, poeta, geograf i badacz terenów górskich.

Trasa nazwana jego imieniem rozpoczyna się w centrum Szymbarku, po czym mija Bartnią Górę i rozpoczyna wspinać się długim i zalesionym grzbietem Magury Małastowskiej.

Atrakcje Magury Małastowskiej opisałem w poprzednim podrozdziale.

Od schroniska PTTK na Magurze Małastowskiej szlak wiedzie nas do Smerekowca. To z łąk znajdujących się nad tą wsią rozpościerają się najpiękniejsze widoki na całej trasie.

Krajobrazy Smerekowca

Pobliski tutaj horyzont okalają liczne szczyty Beskidu Niskiego, pod którymi kryją się zabudowania Smerekowca. Na drugim planie znajdują się szczyty grzbietu granicznego: z najwyższą Lackową na czele.

Szlak wiedzie nas następnie przez Smerekowiec  (cerkiew murowana z 1818 roku i drewniana kaplica z początku XIX wieku) i Skwirtne (cerkiew z 1827 r.).

Na koniec turysta zdobywa kolejno Skałkę i Kozie Żebro, po czym schodzi do uzdrowiska Wysowej-Zdroju.

Trasa: Gorlice – Wysowa-Zdrój | mapa-turystyczna.pl

Bartne – Banica – Wołowiec – Nieznajowa – Konieczna

Długa, acz wyjątkowo piękna trasa prowadząca przez odludne okolice po pamiętających czasy wojny drogach i leśnych ścieżynach. Od czasu do czasu szlak zawiedzie nas między zabudowania niewielkich wsi i przysiółków. Znacznie częściej będziemy wędrowali starymi lasami, przeprawiali się w bród przez strumyki, mijali murszejące krzyże i kapliczki oraz stare cmentarze i opuszczone doliny.

Trasa pozwala na zwiedzenie dwóch wyjątkowo klimatycznych schronisk: w Bartnem i w Nieznajowej oraz polany namiotowej w Radocynie. Oprócz tego szlak daje możliwość zwiedzenia dwóch łemkowskich wsi: Bartnego i Wołowca.

Z Wysowej na Jaworzynę Konieczniańską

Jedna z najbardziej urozmaiconych tras w Beskidzie Niskim. Co dość unikalne w tym paśmie górskim, na trasie tej znajdują się również piękne widoki. Kapitalnym punktem widokowym na cały tzw. Beskid Gorlicki jest szczyt Jaworzyny Konieczniańskiej.

Pasmo graniczne z Lackową (najwyższa)

Ja proponuję wariant kończący się w Koniecznej. Dzięki temu “zahaczysz” jeszcze o wyjątkowy leśny cmentarz na Beskidku. Na jego środku wznosi się kilkunastometrowa, kryta gontem wieża. Jej nietypowy, stożkowaty kształt miał w zamyśle nawiązywać do pogańskich tradycji wczesnych Słowian. W jej wnętrzu znajdują się drabiny, dzięki którym można dotrzec do jej najwyższych okienek.

Na Jaworze

Trasa na najładniejszy widokowo szczyt Gór Grybowskich. Z 16-metrowej wieży widokowej rozciąga się rozległy widok na Beskid Sądecki i Beskid Niski. Przy dobrej pogodzie panorama sięga odległych Tatr i Beskidu Żywieckiego z Babią Górą na czele.

Drugim wybitnym punktem widokowym jest łąka między Jaworzem a Modynianką. Widać stąd doskonale całą zachodnią część Beskidu Niskiego aż po Wysową.

Miłośnicy architektury sakralnej mogą zdecydować się odwiedzić “przy okazji” drewniany kościół z 1555 r. w Ptaszkowej. W Grybowie, w którym wycieczka się kończy, przy rynku z XIX-wieczną zabudową zachowało się więcej zabytków:

• neogotycki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej
• budynek plebanii z końca XVII w. wraz z Muzeum Parafialnym
• neogotycki ratusz z 1902 r.
• synagoga z początku XX w.

Maślana Góra i beskidzkie Morskie Oko

Trasa, która pozwala zdobyć najciekawszy ze stawów Beskidu Niskiego oraz jeden z najbardziej wybitnych szczytów tego pasma górskiego.

Ja polecam rozpocząć wycieczkę w Szymbarku. Znajduje się tu wiele ciekawych zabytków, m.in.:

• renesansowy kasztel
• drewniany kościół z XVIII w.
• miejscowy skansen

Z Szymbarku wraz z zielonymi znakami zdobywamy najpierw Jelenią Górę, następnie Maślaną Górę. Na tej drugiej znajduje się masywna wieża przekaźnikowa, na którą jednak wejście jest wzbronione. Brak widoków.

Po zdobyciu Maślanej Góry zalecam cofnąć się do skrzyżowania szlaku turystycznego z niebieskim szlakiem krajobrazowym między Maślaną a Jelenią Górą. Stamtąd można zejść do beskidzkiego Morskiego Oka. Staw powstał wskutek osunięcia się kilkuset hektarów ziemi na zboczach Maślanej Góry. Choć stawek ma raptem 0,1 ha rozmiarów, to jest jednak największym beskidzkim jeziorem osuwiskowym.

Wokół Bartnego

Ciekawa trasa okrężna prowadząca głównie spokojnymi lasami wzdłuż granicy Magurskiego Parku Narodowego. Pozwala na zdobycie Magury Wątkowskiej. Szlak przechodzi też przez popularną bacówkę PTTK w Bartnem.

Trasa rozpoczyna się w Bartnem – dużej łemkowskiej wsi. Warto tutaj odwiedzić drewnianą cerkiew grekokatolicką z 1842 roku. Obecnie jej budynek służy jako Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Nieopodal cerkwi znajduje się stary cmentarz wojenny. We wsi znajduje się również znacznie młodsza cerkiew prawosławna św. Kosmy i Damiana z 1930 r. W Bartnem i w okolicy znajduje się również sporo kamiennych krzyży.

Wsi spokojna, wsi wesoła

Wycieczkę można rozszerzyć, zbaczając zielonym szlakiem na najwyższy punkt Kornutów. Za nim znajdują się słynne skałki oraz Jaskinia Mroczna. Jaskinia ta jest jedną z większych w Beskidzie Niskim. Jej korytarze mają aż 198 metrów!

Wodospad Magurski i Diabli Kamień

Ciekawa i krótka trasa pozwalająca na odkrycie dwóch charakterystycznych atrakcji Folusza: Wodospadu Magurskiego i Diablego Kamienia.

Magurski Wodospad to największa siklawa Beskidu Niskiego. Wodospad składa się z dwóch progów o łącznej wysokości 7 metrów.

Diabli Kamień to z kolei grupa skał wysokich na kilkanaście metrów. Znaleźć go możesz na terenie najstarszego z rezerwatów Beskidu Niskiego – rezerwatu Kornuty. Rezerwat ten ochrania stary las bukowy wraz z licznymi wychodniami skalnymi. Główna grupa skał jest nazywana Piekiełkiem.

Do Wodospadu dojdziemy zielonymi znakami z Folusza. Następnie należy udać się wyraźną, acz nieoznakowaną ścieżką przez szczycik Kamienną na Diabli Kamień. Stamtąd schodzimy do Folusza.

Wycieczka nadaje się dla dzieci.

Z Regetowa do Bartnego

Długa, ale atrakcyjna i dzika trasa przez Rotundę i Popowe Wierchy. Noclegi po drodze są możliwe w bazie namiotowej w Regietowie i w schronisku PTTK w Bartnem.

Podczas wycieczki zwiedzimy bodaj najpiękniejszy z cmentarzy wojennych na Rotundzie, ładnie położony Wołowiec i urokliwą dolinę Zawoi. We wsi Krzywa znajduje się też duża drewniana cerkiew grekokatolicka z 1924 r. Same szczyty są niestety zalesione i pozbawione widoków.

Chełm

Krótka trasa na jeden z najbardziej charakterystycznych szczytów Beskidu Niskiego. Szlak oferuje ładne widoki na dolinę Ropy i Beskid Sądecki. Nie brak tu również zabytków: drewniany kościółek na Podchełmiu, cmentarze z czasów I wojny światowej i cerkwie we Florynce i w Wawrzce. Podejście i zejście ze szczytu Chełma jest dość strome.

Nowy Żmigród – Chyrów – Dukla

Dość długa, ale bardzo malownicza wycieczka niewielkimi grzbietami między doliną Wisłoki i Jasiołki. Na trasie brak większych wzniesień, co wynagradza nam jednak wyjątkowo pięknymi (jak na Beskid Niski) widokami. Wspaniale prezentuje się z niej najbliższa część Beskidu Niskiego. Na trasie jest okazja do zwiedzenia cerkwi w Chyrowej.

Moszczaniec – Pasika – Komańcza

Ciekawa wycieczka dla miłośników dzikiej przyrody i górskich krajobrazów. Trasa pozwala “zaliczyć” m.in. rezerwat Źródliska Jasiołki – ostoję dla wilków, niedźwiedzi, rysiów i innych zwierząt – oraz największy rezerwat polskich Karpat.

Szlak prowadzi nas na dłuższym odcinku grzbietem granicznym. Na Pasice znajduje się wieża obserwacyjna z lat 30 XX wieku, z której roztacza się kapitalna dookolna panorama.

Miasta i miejscowości

Gorlice

Gorlice to świetna baza wypadowa do całej zachodniej części Beskidu Niskiego – zwanej Beskidem Gorlickim. Miasto posiada dobrą bazę noclegową i gastronomiczną, nie brakuje tu również sklepów.

Niestety, w mieście praktycznie nie ma zabytków. Wszystko za sprawą tego, że podczas tzw. operacji gorlickiej podczas I wojny światowej miasto zostało niemal doszczętnie zniszczone. Warto odwiedzić miejscowy cmentarz i muzeum upamiętniające te dzieje.

Grybów

Niewielkie miasteczko położone na granicy Beskidu Niskiego i Pogórza Ciężkowickiego. Grybów słynie z tego, że jego starówka wspina się po stromym zboczu nad rzeką Białą.

Miłośnicy zabytków powinni odwiedzić:

• XIX-wieczny Dwór Hoschów
• cmentarz żydowski i dwa cmentarze z czasów I wojny światowej
• zabytkowy budynek starej plebani z 1699 roku. Aktualnie mieści się w nim siedziba miejscowego Muzeum Parafialnego
• neogotycką bazylikę mniejszą św. Katarzyny z 1914 roku
• neogotycki ratusz z 1902 roku
• synagogę z 1909 roku

Szymbark

Duża wieść położona nad rzeką Ropą między masywem Magury Małastowskiej i Maślanej Góry. Bardzo dobra baza wypadowa w wymienione okolice oraz w środkowo-zachodnią część Beskidu Niskiego.

Do najciekawszych zabytków należą:

• dwór obronny Gładyszów z XVI wieku
• kościół św. Wojciecha z 1782 roku
• skansen Wsi Pogórzańskiej
• dwa cmentarze wojenne

Krempna

Prawdziwa enklawa kuracjuszy w Beskidzie Niskim. Krempna to urokliwe uzdrowisko położone w środku Magurskiego Parku Narodowego.

Zabytki Krempnej:

• cerkiew greckokatolicka św. Kosmy i Damiana (od 1971 kościół rzymskokatolicki)
• cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej

Iwonicz-Zdrój

Historia tego starego polskiego uzdrowiska sięga 1578 roku. W mieście znajduje się:

• 5 czynnych pijalni wód mineralnych
• 12 innych zdrojów
• Kościół św. Iwona i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych z 1895 roku
• liczne pomniki, obeliski i tablice pamiątkowe
• liczne stare budynki sanatoryjne i pensjonaty

Dukla

Do najciekawszych zabytków Dukli zaliczają się:

• otoczenie Rynku wraz z renesansowym ratuszem z początku XVII wieku
• ruiny bożnicy z 1758 r. i ruiny XVI-wiecznej komory celnej
• Zespół pałacowy: zamek z 1765 roku, park i kaplica grobowa
• kościół parafialny św. Marii Magdaleny z 1764 r.
• kościół i klasztor bernardynów z XVIII w.
• cmentarz z I i II wojny światowej oraz cmentarz parafialny
• dwa zabytkowe cmentarze żydowskie
• kaplica parkowa z 1875 roku

Wysowa-Zdrój

Miejscowość uzdrowiskowa słynna z leczniczych wód mineralnych i doskonałych warunków klimatycznych. Świetna baza wypadowa dla turystów pragnących wybrać się na wycieczkę w zachodnią część Beskidu Niskiego: z Lackową na czele.

Wysowa-Zdrój

W centrum miejscowości znajduje się uroczy park zdrojowy z ogólnodostępnymi ujęciami wód mineralnych. Więcej, dostępnych już za opłatą, znajduje się na terenie nowej pijalni wód.

Godne uwagi zabytki:

• cerkiew św. Michała Archanioła z 1779 roku
• cmentarz wojenny nr 50
• kościół parafialny pw. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej z 1938 roku
• cerkiew greckokatolicka z 1929 roku
• budynek starego domu zdrojowego z początku XX w. Obecnie hotel i kawiarnia.

Uście Gorlickie

Uście Gorlickie to urocza wieś położona nad brzegiem Zalewu Klimkowskiego. Dobra baza wypadowa w zachodnią część Beskidu Niskiego.

Zalew Klimkowski

Do ciekawych zabytków należą:

• cerkiew św. Paraskewy z cmentarzem
• drewniana kaplica cmentarna
• cmentarz wojenny nr 57
• drewniana karczma łemkowska z początku XX wieku

Geografia

Beskid Niski dzieli się na kilka części:

• Góry Grybowskie – silnie zalesione i rzadko odwiedzane przez turystów zachodnie rubieże Beskidu Niskiego. Przez niektórych badaczy są zaliczane do Beskidu Sądeckiego. Pasmo to słynie ze stromych i masywnych kop o wydłużonych grzbietach. Szczyty Gór Grybowskich są w większości zalesione.
  Najważniejsze szczyty to: Jaworze, Chełm, Maślana Góra.
• Pasma Magurskie – składają się na nie grzbiety Magury Małastowskiej i Magury Wątkowskiej. Znacznie bardziej popularne wśród turystów ze względu na piękne doliny, zabytkowe cerkwie, łemkowskie wsie i zabytkowe cmentarze z czasów I wojny światowej.
• Hańczowskie Góry Rusztowe – najwyższa część Beskidu Niskiego i najbardziej popularna wśród turystów. Wytyczono tutaj najwięcej szlaków turystycznych prowadzących dnem malowniczych dolin lub grzbietami najwyższych szczytów Beskidu Niskiego.
  Najważniejsze szczyty to Lackowa, Ostry Wierch i Biała Skała.
• Beskid Dukielski – umownie nazwana część Beskidu Niskiego znajdująca się między doliną Wisłoka i doliną Wisłoki i na północ od Przełęczy Dukielskiej. Szczyty Beskidu Niskiego słyną ze stromych stoków północnych lub północno-wschodnich.
  Najważniejsze szczyty to Cergowa, Piotruś, Ostra i Mszana.
• Grupa Jawornika – jej góry mają charakter tzw. rozrogu. Oznacza to, że od szczytów gór grzbiety rozchodzą się we wszystkich kierunkach. Grupa Jawornika wznosi się między doliną środkowego Wisłoka a drogą Daliowa-Królik.
• Wzgórza Rymanowskie – dwa ciągi wzgórz położonych między dolinami Wisłoka i Jasiołki.
• Pasmo Bukowicy i Kamienia – pasmo górskie położone w północno-wschodniej części Beskidu Niskiego między doliną Wisłoka i doliną Osławy.
• Pasmo Graniczne – najbardziej na wschód położona część Beskidu Niskiego. Teren zaciekłych walk między Rosjanami i Austriakami w czasie I wojny światowej. Można tu znaleźć liczne pamiątki po tamtych czasach: cmentarze wojenne, okopy, leje po pociskach, stanowiska ogniowe piechoty i inne.

Klimat

Beskid Niski cechuje się charakterem przejściowym między klimatem kontynentalnym i morskim. Obszary górskie wykazują większe wahania temperatury i większą ilość opadów niż tereny nizinne oraz tutejsze górskie kotliny – głównie okolice Wysowej, Wapiennego, Rymanowa, Iwonicza czy Dukli.

Średnia temperatura roczna wynosi między 6 a 7 stopni Celsjusza. Średnia suma roczna opadów wynosi między 800 a 1000 mm.

Beskid Niski to najniższy odcinek w łuku Karpat. Z tego powodu nieustannie przesuwają się przez niego masy ciepłego powietrza płynące tu z Węgier. Towarzyszą im nierzadko silne wiatry, odczuwalne zwłaszcza w górach.

Piętra roślinne

Na terenie Beskidu Niskiego istnieją dwa piętra roślinności:

• piętro pogórza (do 550 m n.p.m.) z lasem liściastym (lasy dębowo-grabowe, olsza)
• regiel dolny z lasem mieszanym (lasy jodłowe, bukowe i sosnowe)

Jaskinie

W Beskidzie Niskim nie występują typowe jaskinie typu krasowego. Zamiast tego można tu znaleźć liczne niewielkie jaskinie wietrzeniowo-osuwiskowe lub o genezie tektonicznej.

Największe skupisko jaskiń na terenie Beskidu Niskiego to góra Cergowa, na której znajduje się około 10 niewielkich jaskiń.

Inne miejsca to:

• Kilanowska Góra – kilkadziesiąt jaskiń, w tym dwie o długości korytarzy ponad 100 metrów
• Kornuty – ze słynną Jaskinią Mroczną o 175 metrach długości i aż 17 metrach głębokości.

Historia

Konfederacja barska

Obszar Beskidu Niskiego był jednym z teatrów zmagań podczas Konfederacji Barskiej.

Konfederacja Barska była uznawana przez wielu badaczy za pierwsze powstanie polskie. W jej trakcie szlachta polska powstała w obronie niepodległości Rzeczypospolitej Polski oraz ochrony wiary katolickiej. Jej oponentami było Imperium Rosyjskie i marionetkowy polski król Stanisław August Poniatowski.

Dowódcą wojsk konfederackich był Kazimierz Pułaski. To od jego nazwiska wzięła się jedna z nazw Lackowej – Chorągiewka Pułaskiego. Powstańcy Pułaskiego kontaktowali się z innym obozem konfederackim poprzez sygnały nadawane flagą z wierzchołka Lackowej.

Warto wspomnieć, że przełęcz między Lackową a Ostrym Wierchem nazywa się Przełęczą Pułaskiego. Przełęcz ta stanowiła najkrótszą drogę między obydwoma obozami konfederatów.

Dzisiaj poza nazwami geograficznymi po czasach Konfederacji Barskiej właściwie nie ma już śladu. Wyjątkiem są pozostałości po okopach konfederackich w rezerwacie “Okopy Konfederackie” nad Muszynką na krańcu Beskidu Niskiego.

Operacja Gorlicka

Zawierucha I wojny światowej odcisnęła się silnym piętnem na Beskidzie Niskim. Na tych obszarach miała miejsce jedna z najbardziej krwawych bitew tego światowego konfliktu – operacja gorlicka. Podczas niej starły się wojska niemieckie i austro-węgierskie z rosyjskimi.

Pamiątką po tych dziejach są liczne cmentarze wojenne rozrzucone m.in. na terenie Beskidu Niskiego. Część z nich znajduje się na obrzeżach wsi i miejscowości, zdecydowana większość jest jednak schowana w lasach i dolinach z dala od cywilizacji.

Część z tych cmentarzy jest już mocno dotknięta zębem czasu. Inne natomiast są odnowione i zadbane z ręki osób i instytucji pragnących zachować to świadectwo kulturowe.

Operacja dukielsko-preszowska

Również i II wojna światowa nie oszczędziła tego pasma górskiego. W trakcie tzw. operacji dukielsko-preszowskiej życie straciło ponad 100 tysięcy ludzi (w tym cywilów), a wiele wsi i miejscowości zostało zrównanych z ziemią.

Bitwa ta była szczególnie krwawa i zacięta. Na tyle, że jedno z miejsc zmagań niedaleko Chyrowej nazwano “Doliną Śmierci”.

Warty odwiedzenia jest Cmentarz Wojenny w Dukli, gdzie spoczywają żołnierze polegli w czasie II i I wojny światowej.

Zagłębie naftowe

Czy wiesz, że teren Beskidu Niskiego stał się pierwszą prowincją naftową na świecie?

Tak! W XIX w. odkryto tu złoża ropy naftowej. Ich wydobyciem zajął się słynny Polak Ignacy Łukasiewicz – wynalazca lampy naftowej.

Obszar ten stał się znany jako Gorlickie Zagłębie Naftowe. Stało się ono kolebką nowoczesnych technologii wierceń i poszukiwań ropy naftowej. To tutaj powstała pierwsza na świecie szkoła dla kandydatów na wiertaczy.

Ropa naftowa, choć w niewielkich ilościach, jest wydobywana tutaj do dzisiaj. Oprócz tego, już tylko rdzewiejący sprzęt rozrzucony tu i ówdzie na łąkach przypomina o przemysłowej historii tego obszaru.