Góry Stołowe

Sudety

Góry Stołowe to jedyne w Polsce pasmo górskie o budowie płytowej. Dzięki temu szczyty Gór Stołowych przypominają kształtem olbrzymie, kamienne stoły: z urwistymi, kamienistymi stokami i płaskimi, rozległymi wierzchołkami.

Z punktu widzenia turysty znacznie bardziej pociągające będą jednak z pewnością słynne “skalne miasta”, labirynty i formacje skalne zaskakujące bogactwem i różnorodnością form oraz poruszających wyobraźnię kształtów: znajdziesz tu liczne skalne iglice, maczugi, grzyby, zwierzęta, budynki i wiele innych.

Pobudzającym krążenie w żyłach będzie z pewnością podziwianie widoków z krawędzi kamiennych murów tutejszych szczytów – skalnych urwisk o wysokości dochodzącej do dziesiątek metrów.

Góry Stołowe to jednak nie tylko niezwykłe bogactwo krajobrazów! Warto pamiętać, że na obrzeżach tego pasma górskiego znajduje się wiele starych miejscowości i renomowanych uzdrowisk. Zwiedzanie cennych zabytków architektury i budownictwa ludowego to prawdziwa podróż w przeszłość.

Góry Stołowe

Szczyt Korony Gór Polski

Szczeliniec Wielki

Szczytem w Koronie Gór Polski reprezentującym Góry Stołowe jest Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.).

Szlak na Szczeliniec Wielki oraz na znajdujący się na jego szczycie skalny labirynt uważam za najciekawszą trasę turystyczną polskiej części Gór Stołowych.

Szczeliniec Wielki widziany z Pasterki

Szczeliniec Wielki widziany z Pasterki

Szlak jest krótki i bardzo atrakcyjny widokowo. Na wierzchołku Szczelińca znajduje się bowiem kilka kapitalnych punktów widokowych z widokiem na każdą stronę świata. Najlepszym z nich jest 12-metrowej wysokości skała zwana Fotelem Pradziada, na którą można wejść po specjalnie zamontowanych schodach. Wierzchołek tej skały jest też najwyższym punktem Szczelińca Wielkiego – musisz się więc na nią wspiąć, jeśli zdobywasz szczyty Korony Gór Polski.

Największą atrakcją trasy jest jednak sam labirynt skalny. Znajdziesz tu wszystko: kamienne tarasy widokowe, skałki o fantazyjnych kształtach i nazwach, drewniane kładki, jaskinię, ciasne przesmyki, a nawet mroczny wąwóz skalny!

Szczeliniec wielki - skała Małpolud - Mamut

Szczeliniec wielki – skała Małpolud – Mamut

Szlak na Szczeliniec Wielki zasługuje na osobny artykuł. Zachęcam do przeczytania: Szczeliniec Wielki.

Znajdziesz tam:

  • dokładny opis trasy
  • liczne zdjęcia
  • ciekawostki

Inne ciekawe szlaki

Błędne Skały

Błędne Skały (historycznie: Dzikie Dziury, Dzikie Jamy lub Wilcze Doły) to fascynujący labirynt skalny znajdujący się na skraju masywu Skalniaka. Z jego atrakcyjnością może konkurować chyba tylko podobny labirynt znajdujący się na szczycie Szczelińca Wielkiego.

Przejście labiryntem możliwe jest tylko znakowanym szlakiem turystycznym, na którym panuje ruch jednostronny. Nie zalecam brania ze sobą wózków ani wielkich plecaków, gdyż w pewnych miejscach mogą uniemożliwić Ci wędrówkę.

Opis przejścia przez labirynt Błędnych Skał

Wystartujesz przed kasą.

Najpierw szybko wkroczysz między pierwsze skały, by następnie z lewej minąć słynny Stołowy Głaz.

Labirynt Błędne Skały - formacja skalna

Labirynt Błędne Skały – formacja skalna

Za nim odbicie na lewo obok charakterystycznego Skalnego Siodła, zwanego również Wielbłądem. Kilka kroków dalej taras widokowy na Skalnych Czaszach. Panorama obejmuje przede wszystkim czeską część Gór Stołowych. Przy dobrej widoczności masz szansę dostrzec inne pasma Sudetów Środkowych i Zachodnich – aż po Karkonosze.

Wróć do skrzyżowania przed Wielbłądem. Skręć w swoje lewo wprost między labirynt szczelin.

Po chwili miniesz niezwykle ciekawą Kurzą Stopkę (zwana również Okrętem) – epicki grzyb skalny stojący na bardzo zwężonym trzonie.

Labirynt Błędne Skały - kurze nóżki

Labirynt Błędne Skały – kurze nóżki

Za Okrętem trasa wiedzie kręto między skalnymi blokami. To tutaj będziesz musiał przeciskać się wąskimi szczelinami – czasem o szerokości nieprzekraczającej kilkudziesięciu centymetrów!

Wędrując ciasnymi dróżkami, nie zapominaj się rozglądać! W prześwicie po prawej dostrzeżesz Lwią Łapę, z lewej natomiast Dwunożny Grzyb.

Wkrótce potem dojdziesz do długiej, prostej i wąskiej szczeliny. Po prawej stronie będziesz miał charakterystyczną skałę ze szczeliną i naturalnym oknem – jej nazwa to “Kasa“.

Labirynt Błędne Skały - skalny most

Labirynt Błędne Skały – skalny most

Kontynuuj krętą, chociaż bardziej przestronną wędrówkę. Dojdziesz do Kuchni (zwanej również Karczmą) i znajdującej się obok Wielkiej Sali. Są to obszerniejsze przestrzenie przekryte robiącymi wrażenie okapami skalnymi.

Wszystko dobre kiedyś się kończy – wkrótce wyjdziesz przez Furtę obok Grzyba na plac przed węzłem szlaków – już na zewnątrz labiryntu.

Błędne Skały – Praktyczne informacje

Na parking pod Błędnymi Skałami można dotrzeć szosą odbijającą od Drogi Stu Zakrętów.
Uwaga! Na szosie tej obowiązuje ruch wahadłowy: wjazdy odbywają się o pełnej godzinie, zjazdy o każde półgodzinie.
 
 
Wreszcie pamiętaj, że na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych, parkowanie samochodu jest możliwe wyłącznie w wyznaczonych miejscach.
 
Trasę tę można bez problemu połączyć z wycieczką na Fort Karola.

Narożnik, Skały Puchacza, Białe Skały

Kolejna krótka i ciekawa wycieczka. Zaznajamia turystę z wszystkim, co najciekawsze w Górach Stołowych.

Przede wszystkim na uwagę zasługują liczne ciekawe formacje skalne znane jako Białe Skały. Znajdują się one na żółtym szlaku, chociaż aby dotrzeć do wielu z nich, będziesz musiał skręcić w jedną z wielu wyraźnych ścieżek odchodzących od szlaku.

Białe Skały - odejście szlaku pod formację skalną

Białe Skały – odejście szlaku pod formację skalną

Ścieżki te będą jednak specjalnie oznakowane. Daj się skusić! Wiele takich ścieżek pozwala Ci zobaczyć z bliska cuda skalne, które ze szlaku byłyby zupełnie niedostępne.

Ponadto niebieski szlak prowadzi skrajem masywu Narożnika, dzięki czemu rozpościerają się z niego rozległe widoki obejmujące m.in. Góry Orlickie, Góry Bystrzyckie, Wzgórza Lewińskie i Masyw Śnieżnika. Najciekawsze punkty widokowe znajdują się na szczycie Narożnika, na Kopie Śmierci i na Skałach Puchacza.

Szczeliniec Wielki widziany z Narożnika

Szczeliniec Wielki widziany z Narożnika

Sporą ciekawostką ekologiczną jest Wielkie Torfowisko Batorowskie, nieopodal którego przechodzi żółty szlak. Spora jego część jest poprowadzona drewnianymi kładkami, by przejście turystyczne po rozmokłych glebach było w ogóle możliwe.

Wielkie Torfowisko Batorowskie - pobliski szlak

Wielkie Torfowisko Batorowskie – pobliski szlak

Narożnik jest też związany z niewyjaśnionym morderstwem z lat 90-tych, podczas którego ofiarą nieznanego sprawcy padła para studentów.

No i na koniec warto dodać, że wędrując skrajem Narożnika, możemy podziwiać charakterystyczne dla Gór Stołowych, kilkudziesięciometrowe skalne urwiska.

Skalne Grzyby

Bardzo atrakcyjna trasa, którą przejdziesz przez cały kompleks tzw. Skalnych Grzybów. Skalne Grzyby to niezwykłe formacje skalne, które wyglądem przypominają właśnie grzyby. Wąskie trzony i szerokie “kapelusze” faktycznie sprawiają takie wrażenie.

Dodatkową zaletą trasy jest wybitny punkt widokowy na Radkowskich Skałach. W rozległej panoramie niepodzielnie króluje Szczeliniec Wielki.

Pasterka – Pasterska Góra – Ostra Góra – Błędne Skały

Kolejna trasa pozwalająca na zwiedzenie skalnego labiryntu Błędnych Skał. Ten szlak jest bardzo atrakcyjny: pozwala na podziwianie interesujących widoków na oba Szczelińce i na Skalniak oraz na czeską stronę Gór Stołowych. Oferuje też możliwość dłuższego spaceru przez olbrzymią łąkę zwaną Sawanną Łężycką (widoki!) – czyli niezwykle malowniczą łąkę porastającą płaskowyż w centrum Gór Stołowych.

Przeczytaj opis przejścia labiryntu Błędne Skały.

Kudowa-Zdrój – Czermna – Pstrążna – Błędne Skały

Kolejna alternatywna trasa na Błędne Skały.

Ten szlak również jest bardzo atrakcyjny krajoznawczo i raczej niewymagający. Pewnym minusem są odcinki prowadzące asfaltem. Z drugiej strony szlak daje możliwość zwiedzenia słynnej Kaplicy Czaszek w Czermnej, spaceru wśród zabytkowych zabudowań oraz zielonymi zaułkami Parku Zdrojowego w Kudowej-Zdroju. Po drodze znajduje się również gospodarstwo ze Szlakiem Ginących Zawodów.

Przeczytaj opis przejścia labiryntu Błędne Skały.

Fort Karola

Fort Karola to pozostałości warowni zbudowanej w 1790 r. na wierzchołku szczytu o nazwie Ptak na dawnej granicy prusko-austriackiej. Wycieczka z Karłowa w obydwie strony zajmie najwyżej 1,5 godziny – wliczając w to przerwę na Forcie Karola na podziwianie efektownej panoramy Szczelińca.

Trasę tę można śmiało połączyć z trasą na Błędne Skały.
Góry Stołowe - Fort Karola

Góry Stołowe – Fort Karola

Skała Józefa – Urwisko Batorowskie – Skały Puchacza

Alternatywna trasa na Skały Puchacza. Również bardzo atrakcyjna widokowo i krajoznawczo trasa, gdyż wiedzie przez większą część krawędzią wierzchowiny Gór Stołowych. Pozwala na odkrycie wielu pięknych form skalnych. Z wielu miejsc oferuje widoki na Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie i Wzgórza Lewińskie.

Skały Puchacza

Skały Puchacza

Geografia

Góry Stołowe (ich polska część) znajduje się w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej w Sudetach Środkowych. W Polsce Góry Stołowe zaczynają się nad Kotliną Krzeszowską, kończą z kolei nad Polanicą-Zdrój.

Zachodnia część Gór Stołowych znajduje się w Czechach i nazywa się Broumovská vrchovina.

Najwyższa część masywu ma długość ok. 18 kilometrów (szerokość 5 kilometrów). Jej najważniejsze szczyty to: Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.), Skalniak (915 m n.p.m.) i Narożnik (851 m n.p.m.).

Skalniak widziany ze Szczelińca Wielkiego

Skalniak widziany ze Szczelińca Wielkiego

W Polsce wyróżniamy jeszcze pasmo Zaworów z najwyższym szczytem o nazwie Róg (712 m n.p.m.).

Sąsiadujące pasma górskie:

  • od południa: Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie
  • od północy (za obniżeniem Radkowskim): Góry Sowie
  • od północy za terytorium Czech: Góry Kamienne
  • po wschodniej stronie Kotliny Kłodzkiej: Góry Bardzkie, Góry Złote, Góry Bialskie, Masyw Śnieżnika

Piętra roślinne

Omawiając piętra roślinne Gór Stołowych, nie sposób nie wspomnieć o ich charakterystycznej, “stołowej” budowie. To z jej powodu wyraźnie widać (zwłaszcza ze strony Obniżenia Radkowa) podział pasma na piętra:

  • dolne piętro z piaskowcowymi urwiskami o kamiennych ścianach, często o wysokości dorównującej 10-piętrowemu wieżowcowi (tylko całe szczęście znacznie przyjemniejszemu dla oka).
  • piętro pośrednie to łagodne spłaszczenia.
  • piętro górne to piaskowcowe masywy ostańcowe o kilkudziesięciometrowej wysokości skalnych ścianach.

Szczyty, stoki i lasy Gór Stołowych upstrzone są niezliczoną liczbą głazów i formacji skalnych o nieraz niezwykle fantazyjnych kształtach i jeszcze dziwniejszych nazwach. Góry Stołowe pełne są skalnych grzybów, baszt, wieżyc, bram tylko czekających na odkrycie przez żądnych wrażeń turystów. Krajobrazu dopełniają potoki spadające kaskadami z kamiennych progów.

Koruna (z lewej w środku) widziana ze Szczelińca Wielkiego

Koruna (z lewej w środku) widziana ze Szczelińca Wielkiego

Ciekawostką florystyczną jest znajdujące się między Karłowem a Batorowem tzw. Wielkie Torfowisko Batorowskie. To obszar, na którym zachował się bór bagienny z sosnami błotnymi i brzozami omszonymi. Powszechnie rosną tu też rośliny typowo bagienne. I choć wstęp na obszar torfowiska jest surowo zakazany, to jego skrajem wiedzie żółty szlak z fortu Karola na Skalne Grzyby.

Klimat

  • na obrzeżach i w otaczających Góry Stołowe kotlinach klimat jest umiarkowanie ciepły.
  • w szczytowych partiach pogoda jest znacznie bardziej chłodna i kapryśna.
  • klimat wyższych części Gór Stołowych jest ostry; śnieg w nieckach i rozpadlinach często zalega do lata.
  • Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najzimniejszym styczeń.
  • w lipcu występuje najwięcej opadów.
  • zachmurzenie w Górach Stołowych największe jest zimą, a najmniejsze jesienią.
  • częstym zjawiskiem są inwersje temperatur – tj. chłód i mgły zalegające w dolinach oraz słoneczna i ciepła pogoda na szczytach.

Miasta

Kudowa-Zdrój

Największe miasto leżące na skraju Gór Stołowych tuż przy granicy z Czechami. To jedno z najstarszych i najbardziej znanych w Europie uzdrowisk – jego działalność sięga XVIII wieku.

W Kudowie znajduje się 5 eksploatowanych źródeł wód mineralnych. Leczy się tutaj m.in. choroby układu krążenia, przemiany materii i nerwice.

Warte zobaczenia atrakcje turystyczne:

  • Kaplica Czaszek w Czermnej
  • cały historyczny układ urbanistyczny miasta z XV-XX w.
  • infrastruktura uzdrowiskowa na czele z Pijalnią
  • pensjonaty z XIX w. i z pierwszej połowy XX w.
  • zabytkowy Park Zdrojowy z halą spacerową z 1906 r.
  • kościół parafialny św. Katarzyny z 1679 r.
  • barokowy kościół poewangelicki Chrystusa Pana z 1798 r. na Wzgórzu Kaplicznym
  • drewniana dzwonnica przeciwpożarowa z połowy XIX w.
  • Muzeum Zabawek
  • Muzeum Żaby
  • cmentarz z grobowcem Fryderyka Wilhelma Goetzena, wsławionego przywódcy armii pruskiej i polityka, swego czasu właściciela Kudowy

Duszniki-Zdrój

Niewielkie miasto położone w dolinie Bystrzycy Dusznickiej, które od XIX w. zaczęło dynamicznie rozwijać się jako uzdrowisko.

Warte zobaczenia atrakcje turystyczne:

  • rynek z jego renesansowymi i barokowymi kamieniczkami na czele z budynkiem dawnego zajazdu “Pod Czarnym Niedźwiedziem”
  • barokowa kolumna wotywna z 1725 r.
  • kościół św. Piotra i Pawła z XVII w.
  • dawny kościół ewangelicki z połowy XIX w.
  • zabytkowy młyn papierniczy z 1605 r., w którym znajduje się Muzeum Papiernictwa
  • kaplica wotywna Trójcy Świętej z 1688 r. z pustelnią dobudowaną w 1704 r.
  • liczne zabytkowe budynki zdrojowe, m.in. pijalnia wód, Teatr Zdrojowy im. F. Chopina z początku XIX wieku oraz główny szpital uzdrowiskowy “Jan Kazimierz” z początku XX wieku

Polanica-Zdrój

Kolejny zdrój do kolekcji. Polanica-Zdrój to miasto leżące na skraju Kotliny Kłodzkiej u podnóża Gór Bystrzyckich i Gór Stołowych. Jako uzdrowisko miasto zaczęło z powodzeniem funkcjonować od lat osiemdziesiątych XIX wieku.

Miasto szybko stało się największym uzdrowiskiem Kotliny Kłodzkiej. Leczy się tu choroby układu krążenia, trawienia i przemiany materii.

Atrakcje turystyczne:

  • neobarokowy kościół Wniebowzięcia NMP z 1910 roku
  • kaplica pomocnicza św. Antoniego z XVIII w.
  • dawny dwór jezuitów z XVIII wieku
  • przestronny Park Zdrojowy z zabudowaniami uzdrowiskowymi. Przede wszystkim pijalnia z halą spacerową z 1911 r., budynek sanatorium “Wielka Pieniawa” z 1904 r. oraz teatr zdrojowy z 1925 r.

Radków

Niewielkie miasteczko położone w Kotlinie Broumovskiej u podnóża Gór Stołowych.

Atrakcje turystyczne:

  • renesansowy ratusz z połowy XVI w.
  • rynek z zabytkowymi kamieniczkami z XVII-XIX w.
  • zachowane na obrzeżach starówki fragmenty murów miejskich z XV w.
  • szesnastowieczny późnogotycki kościół św. Doroty
  • poewaneglicki kościół św. Andrzeja Boboli z początku XX w.
  • udostępniany do zwiedzania młyn wodny z przełomu XIX i XX wieku

Karłów

Wieś położona w samym środku Gór Stołowych. Enklawa cywilizacji otoczona Parkiem Narodowym Gór Stołowych. Wieś leży u podnóży Szczelińca Wielkiego. Z tego powodu jest najlepszą bazą wypadową do wypadów w najciekawsze miejsca tego pasma górskiego.

Karłów na tle Skalniaka

Karłów na tle Skalniaka

Ciekawostki

Kaplica Czaszek w Czermnej

W Czermnej, małej wsi leżącej nieopodal Kudowy-Zdroju znajduje się słynna Kaplica Czaszek. Została założona w 1776 r. przez proboszcza miejscowej parafii ks. Vaclava Tomasek.

Duchowny ten zgromadził szczątki ponad 21 tys. ludzi. Były to głównie ofiary wojen toczonych w XVII-XVIII w. oraz pustoszącej tę ziemię zarazy. Ludzkie szczątki były wykopywane z płytkich grobów lub wręcz zbierana z pól. Następnie zostały wykorzystane jako… główny element dekoracji ścian i sufitu kaplicy. Resztę szkieletów pochowano pod podłogą.

Kaplica Czaszek jest obowiązkowym punktem wycieczek w okolice Gór Stołowych. Obowiązkowym i upiornie fascynującym.

Park Narodowy Gór Stołowych

Jeden z dwóch sudeckich Parków Narodowych w Polsce. Park Narodowy Gór Stołowych chroni obszar o powierzchni 6 340 ha, jego otulina ma z kolei 10 515 ha.

Ochronie podlegają gównie piaskowcowe formy skalne wraz z porastającą je roślinnością (głównie porosty i mchy) oraz z tutejszymi zwierzętami (głównie ptaki kryjące się w skalnych szczelinach). Oprócz tego ochronie podlegają lasy dolnoreglowe i śródgórskie łąki.

Sprzeczności w nazewnictwie

Nazwa “Góry Stołowe”, wbrew powszechnemu mniemaniu, nie wzięła się wcale od przypominających stoły szczytów tego pasma górskiego.

Tak naprawdę nazwa ta jest pamiątką hucznego bankietu, który w 1791 roku minister do spraw Śląska Karl Georg von Hoym wydał na szczycie Szczelińca. Od suto zastawionych stołów górę tę zaczęto nazywać Górą Stołową.

W późniejszych latach mylnie zaczęto nazywać tak całe pasmo… i już tak pozostało.

Swoją drogą, Szczeliniec Wielki był pierwotnie nazywany “Heuscheuer” lub “Heuscher”. Słowa te wywodzą się od słowiańskiego słowa “chysza” – “słomiana strzecha”. Dlatego właśnie czescy turyści nazywają najwyższy szczyt Gór Stołowych Hejszowiną. Góry Stołowe nazywają z kolei Broumovskimi Ścianami.

Droga do Nieba

Droga Stu Zakrętów (Szosa Stu Zakrętów) – najsłynniejsza i najpiękniejsza szosa w Górach Stołowych, prowadząca z Kudowy Zdroju przez Lisią Przełęcz, Karłów do Radkowa. Droga została zbudowana w latach 1867-1870.

To 23 kilometry asfaltu pnące się odważnie na największy “kamienny stół” – czyli na wierzch głównej części Gór Stołowych – oraz sprowadzający z niego na drugą stronę.

Najciekawsze są odcinki, na których droga pokonuje krawędzie wierzchowiny, wspinając się stromymi serpentynami wśród imponujących skał.

Przejazd Drogą Stu Zakrętów to kolejny punkt obowiązkowy każdej wyprawy w Góry Stołowe.

Schroniska górskie

Schronisko PTTK „Na Szczelińcu”

Schronisko PTTK „Na Szczelińcu” to górskie schronisko turystyczne położone w Górach Stołowych w województwie dolnośląskim. Obiekt znajduje się w północno-zachodniej części platformy Szczelińca Wielkiego – najwyższym szczycie Gór Stołowych.

Schronisko PTTK „Pasterka”

Schronisko PTTK „Pasterka” jest położone w Sudetach Środkowych, a dokładniej w Górach Stołowych w województwie dolnośląskim. Mówiąc precyzyjniej, schronisko znajduje się na północno skraju polskiej części Gór Stołowych, na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych u stóp Szczelińca Wielkiego. Obiekt jest położony na wysokości 700 m n.p.m.

Schronisko PTTK Pasterka wzięło swą nazwę od leżącej na granicy z Czechami wsi Pasterka, w której się znajduje.

Góry Stołowe – galeria zdjęć

Szczeliniec Wielki – galeria zdjęć